De reïncarnatie van de Paardenstraat - Afl. 1 van 2


In de tijd van deze gebeurtenis, reisde ik voor zaken de halve wereld rond. Mijn firma exporteert kantoorbenodigdheden naar alle delen van de aardbol.
    Op een keer moest ik het een en ander voorbereiden in de Verenigde Staten van Amerika.
    Ditmaal werd het een toer vol onaangename verrassingen. Wanprestaties van de ene relatie, stommiteiten van de andere; veranderingen in opzet, niet nagekomen afspraken en opzettelijke vaagheden; kortom alles wat men, zonder er greep op te hebben, maar als tegenslag kan overkomen.
    Na dagen vol ellende vatte ik, als een soort compensatie voor alle onzin, nacht- en overwerk, het plan op om, met een kleine omweg, een oude, uit Holland geëmigreerde kennis te gaan bezoeken. Met hem had ik, met onderbrekingen, een beperkte vriendschapsband onderhouden: we correspondeerden af en toe. Gezien had ik hem, nadat hij uit Nederland was vertrokken al in geen tien jaar meer. Het leek een goede gelegenheid hem weer eens te ontmoeten.
    Hij woonde in een plaatsje in het zuiden. Niet zo'n kale, zanderige nederzetting vol scheve telefoonpalen, waarop ze in Amerika patent hebben. Het stadje deed op de foto's die hij me toezond enigszins Europees aan, Engels misschien nog meer; bezadigd, en vooral rustiek. Het was bescheiden van omvang, en van naam zó weinig bekend, dat het vermelden nutteloos zou zijn; men zou er in een atlas tevergeefs naar zoeken.
    Ik belde hem op en verzocht hem om mij een landkaart te sturen van de streek, opdat ik niet zou verdwalen.

De afstanden op het Amerikaanse continent zijn zo groot dat men er het gemakkelijkst per vliegtuig reist. Daarna om bij mijn kennis te komen, die op honderdzeventig kilometer van het vliegveld woonde, huurde ik ik op de luchthaven een op en top Amerikaanse auto, zo'n bol monster vol chroomwerk, paars van kleur, dat een op drie liep.
    Maar ik moet zeggen: het bakbeest reed comfortabel.

Het was een lauwe avond, gekleurd door een oranje en lila bewolking, – en terwijl ik me begon af te vragen of ik niet finaal de weg kwijt was geraakt – was ik na vele kilometers terechtgekomen bij een onbekend stadje.
    Ik stapte uit om de wegborden en straatnamen te vergelijken met die op de omgevingsplattegrond die mij was gestuurd... Het weer was iets winderig, – echt Hollands zou men kunnen zeggen, en het licht van de laag staande zon viel strijkelings langs het baksteen van de oude landhuizen die alle drie verdiepingen telden. – Ik ben extra gevoelig voor zulke impressies van de avond; het is een soort reflex; ik heb omstreeks deze uren weinig rust in het lijf.
    Van de namen op mijn kaartje klopte niets. Langere tijd dwaalde ik door ronde, groenrijke lanen. Alle huizen lagen half verscholen achter dichte struiken en dikke, kromme bomen. Mensen zag ik nergens. Ik betreurde het dat mijn kennis niet wat duidelijker in zijn uitleg was geweest.
    Na enige tijd stond ik aan de buitenrand van de bebouwing. De omgeving werd hier anders, van mindere allure vond ik, hoewel nog wel aansluitend bij de rest.
    Erg interessant was het allemaal niet en ik dacht erover terug te gaan.

Maar toen ik een hoek omsloeg, overkwam mij iets zo volkomen onverwachts, zo bizar dat maar weinigen een dergelijke ervaring met mij zullen delen.
    Hier stond ik voor een bijzondere straat; een straat die als twee druppels water leek op die waarin ik was geboren en opgegroeid. De Paardenstraat!
    Hoe kon dat? Het was of ik droomde; ik was in Amerika, in een plaatsje waar ik nooit eerder had vertoefd en ik zag de straat uit mijn jeugd! In Nederland! Ik had het gevoel of ik plotseling weer schooljongen was, veertig jaar terug in de tijd.
    Nadat ik enigszins van de verbazing was bekomen, herinnerde ik mij vaag een krantebericht van lang geleden. Ergens in Amerika woonde een architect, (een ietwat zonderlinge man stond er), die als specialiteit had: Europese bouwcultuur. – Niet van de beroemde bouwwerken die iedereen kent, – maar eerder juist het kleinsteedse en gewone. In dat bericht stond dat deze man uit liefhebberij in Amerika een complete Nederlandse straat had nagebouwd. Een plaatsnaam werd niet genoemd. – Zonderling was het zeker, maar ik vergat het bericht weer.
    Maar het kon natuurlijk niet anders dan dat het was waar ik nu stond! De gewaarwording was verwarrend; de gelijkenis met mijn straat leek het ene moment geraffineerd, daarop volgend weer iets minder. Er was niettemin vakwerk geleverd, dat was duidelijk.
    Ik parkeerde mijn Amerikaanse wagen verderop, want ik wilde uiteraard door de straat lopen en alles bekijken. – Men kan ervan verzekerd zijn dat de details van het huis, de straat en omgeving, waar men de achttien van zijn jongste jaren heeft gewoond, onuitwisbaar in zijn geheugen staan gegrift. – En nu werd ik onverwacht geconfronteerd met dat verleden, met alles waarvan ik gedacht had dat het niet meer bestond; meer dan vijfentwintig jaar later, en in een heel andere omgeving, in een heel ander werelddeel zelfs.
    Mijn vroegere huis was meer dan herkenbaar: sterker nog, het kwam er beangstigend nauwkeurig mee overeen! Ik keek nieuwsgierig door de ramen naar binnen. Maar de kamers waren leeg.
    Het leek of hier nooit iemand kwam. Er was ook geen verkeer. Na nog een tijdje te hebben rondgekeken, maakte ik ondanks alle fascinatie rechtsomkeert. Ik wilde mij hierover nader laten informeren.
    Ik belde mijn kennis op om mijn bezoek aan hem nog even uit te stellen; met een dringende reden (ik zei niet welke); – en dat ik het hem later wel zou uitleggen.

Ik deed navraag in café's en de plaatselijke bibliotheek, die ondanks het uur nog open was. Kende men de maker van de nagemaakte straat? Natuurlijk. Frank Lines-McGregor heette hij. Een architect, 'n stokoude man die hier in de buurt met een huishoudster woonde. Een dorpsgek, zeiden sommigen.
    Ik raakte meteen in de ban van deze persoon en besloot alles te onderzoeken. Maar het was inmiddels ver in de avond en veel te laat om nog te speuren. Ik nam mijn intrek in een klein hotel, met het voornemen de volgende dag naar het opgegeven adres te rijden.

De heer Lines-McGregor bleek woonachtig in een vaalwitte villa van drie verdiepingen die in vroeger tijden, meer dan de omringende panden, allure moet hebben uitgestraald. Het hele stadje leek trouwens typisch een plaats voor een architect om te wonen.
    Toen ik mij voorstelde als voormalige bewoner uit het straatje waar ik de vorige avond zo in verbazing doorheen was gelopen, was hij aangenaam verrast.
    Met zijn ringbaard en oogopslag leek hij nog het meest op een op leeftijd gekomen Ernest Hemingway. Hij was 94 en bevestigde dat zijn voorvaderen uit Nederland kwamen en dat hij zich om die reden voor Nederland had geïnteresseerd. Hij bleek zelfs nog enige woorden Nederlands te spreken, en vormde moeizaam: "dankoewel", "mooie kunst" en "lekker weertje".

Het werd me al gauw duidelijk dat hij eigenlijk meer een artiest was dan een bouwmeester. Uit hoofde van zijn beroep had hij zich beziggehouden met kleinstedelijke, burgerlijke, in zijn soort niettemin monumentale bouw, vertelde hij. Gaandeweg had hij het plan opgevat om kleine straatjes uit de hele wereld in Amerika na te bouwen, als een bijzonder soort openluchtmuseum.
    Omdat hij voor een commerciële opdracht toevallig in Amsterdam moest zijn, had hij ook wat rondgezworven in de omtrek en kwam zijn voornemen om in Amerika zo'n echt Hollands straatje na te maken weer dichterbij. Niet zo'n beroemde uit de hoofdstad waar alle Amerikaanse toeristen naartoe gaan, maar een gewone, bijkans anonieme arbeidersstraat. Het werd er een waar hij toevallig voorbijkwam en waar hij werd getroffen door de laag-bij-de-grondse, eigenaardige, maar toch ook gezellige atmosfeer.
(Wordt vervolgd met nog 1 aflevering).